یکی از مهم‌ترین ابعاد مسلمانی، رفتار ما با دیگران است. قرآن کریم بارها به عدالت، احسان و یاری رساندن به همدیگر دستور داده و پیامبر اکرم ﷺ نیز فرموده‌اند: «المسلم أخو المسلم لا يظلمه ولا يخذله» مسلمان برادر مسلمان است؛ نه به او ظلم می‌کند و نه او را تنها می‌گذارد.
اما متأسفانه در زندگی روزمره گاهی شاهد رفتارهایی هستیم که با روح اسلام و اخلاق اجتماعی فاصله زیادی دارد.
داستان یک دانشجو تصور کنید یک دانشجو، پدرش در زندان است و او مجبور است برای تأمین هزینه‌های دانشگاه کار کند. با وجود مشغله درسی، برای یافتن شغل به مغازه‌ها مراجعه می‌کند. اما بعضی از صاحبان مغازه به او می‌گویند: «اول هفت روز رایگان کار کن، اگر خوشمان آمد، استخدامت می‌کنیم!» این حرف در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در حقیقت نوعی استثمار است. اگر آن دانشجو پول کافی داشت، که اصلاً به دنبال کار نمی‌رفت و درسش را میخواند. او نیازمند است و مغازه‌دار از همین نیاز او سوءاستفاده می‌کند. نگاه اسلام ، مزد کارگر به محض انجام کار واجب است.
امام سرخسی در کتاب المبسوط می‌گوید: «الأجر واجب بقدر المنفعة» یعنی مزد به اندازه منفعتی که رسانده شده واجب است. پس هرکسی حتی یک روز یا حتی یک ساعت کار کند، شرعاً حق دارد مزدش را بگیرد. گرفتن کار رایگان از فردی نیازمند، ظلم آشکار است و در قیامت باید پاسخ داده شود.
وظیفه مسلمانان اسلام ما را به همکاری و همدلی دعوت کرده است: «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى» (مائده/۲) در نیکی و تقوا یکدیگر را یاری کنید.
در این مثال، وظیفه‌ی مغازه‌دار آن بود که دست دانشجو را بگیرد، نه اینکه بر رنج او بیفزاید. پیامبر ﷺ فرمودند: «التاجر الصدوق الأمين مع النبيين والصديقين والشهداء» تاجر راستگو و امین، در قیامت با پیامبران و صدیقان و شهیدان خواهد بود. اما آنان که از نیاز مردم سوءاستفاده می‌کنند، از دایره اخلاق اسلامی بیرون می‌روند.
نتیجه‌گیری مسلمان واقعی کسی است که در هر موقعیت اجتماعی، چه صاحب مغازه باشد، چه کارمند، چه دانشجو، همواره انصاف و احسان را سرلوحه کار خود قرار دهد. اگر به‌جای استثمار نیازمندان، دست آنان را بگیریم، جامعه‌ای خواهیم ساخت که در آن همه با عزت زندگی کنند و این همان جامعه‌ای است که اسلام می‌خواهد.
سلام